Spoorlijn

In m'n laatste bezoek aan tante Trui in Riemst heb ik nog gevraagd naar Port Arthur, de tewerkstelling van Pa van Riemst (Christiaan Hertogen) in de Ruhr en naar de spoorweg Tongeren Aken in WO1. Het zat allemaal niet goed (meer) in mijn hoofd en tante Trui wist er ook geen klaarheid (meer) in te brengen.

Misschien dat iemand van de familie meer weet of gedocumenteerd is over deze kant van de familiegeschiedenis en de wijze waarop Christiaan Hertogen in WO1 en 2 de oorlog beleefd en overleefd heeft? Gezien de officiële tewerkstelling bij de opbouw van de spoorlijn Tongeren-Aken, in WO1, periode 1915-1916, kunnen er bv nog pensioenbetalingen of rentebetaling geweest zijn, of belastingen die daar eventueel nog voor Duitse overheden op geheven zijn. Is/was daar (nog) iets van terug te vinden in de familiepapieren?

Met het onder ogen nemen van het boekje De spoorlijn Tongeren-Aken, in oorlogstijd aangelegd van Jaak Nijssen, wordt een goed gedocumenteerd beeld gegeven van het plannen, maken en het gebruik van deze spoorlijn die de 'Overmaas', zeg maar Voeren, verbindt met Tongeren, zeg maar Vlaanderen. Hoeveel mensen hebben hieraan (mee)gewerkt, hoeveel Belgen, was het werk 'verplicht' of ging het om vrijwillige arbeid, hoeveel Russische krijgsgevangenen enz.

Met goedkeuring van z'n vrouw hebben we het boekje over de Spoorlijn op het internet toegankelijk gemaakt, zie www.npdoc.be/spoorlijn, het is de moeite van het doornemen waard.

Zeker ook na de exploratie van een eerste geluidsbandje dat Robert Hertogen voor z'n kinderen en kleinkinderen heeft achtergelaten. Te beginnen met Port Arthur (Port Artuur zoals papa het noemde). Geboren op 23/04/82 ging Christiaan Hertogen als jongeling in de wintermaanden werken in de gieterijen in de Ruhr. En als anekdote vertelde hij dan over de triomftoren, het monument dat zij nog gegoten hebben voor Port Arthur naar aanleiding van de Russisch-Japanse oorlog. Wie eventjes deze oorlog opzoekt weet dat het om een ware slachting ging van de Russische vloot die op alle punten het onderspit gedolven heeft van de Japanse.

Maar de werkzaamheid in de Ruhr in het begin van de 20ste eeuw van de voorouder die de naam aan de familie gegeven heeft, Christiaan Hertogen, is een onopvallend gegeven gebleken in de familiegeschiedenis. Duitsland en de Ruhr waren alles bijeen niet zo ver van Riemst en vele jongelingen, boerenzonen uit grote families, zullen er een inkomen uit verworven hebben.

Ten huize Hertogen werden er 11 kinderen geboren, waarvan er 4 vroegtijdig overleden zijn: "Chrstiaen Hertogen werd geboren te Vlijtingen als 5^de kind op 23/04/1882. Tussen 1882 en 1885 kregen Hubertus Hertogen en Gertrudis Daenen nog 4 kinderen waarvan er 2 op jonge leeftijd overleden. Toen Christaen 4 jaar was, in 1986 overleed daarbij ook nog eens z'n oudere broer van 12 jaar Arnold. Het volgende kindje kreeg daarom de naam Arnold maar het overleed ook op jonge leeftijd. De dood was nooit ver weg in het leven van Christiaen Hertogen in Vlijtingen."

Zoals gezegd, het eerste bandje bracht op twee punten klaarheid in de herinnering. Op de linken hieronder klikken om de geluidsopnames te activeren die in een apart scherm verschijnen.(luidsprekers opzetten). Scherm sluiten om terug te keren naar deze tekst:

1. De T ewerkstelling in de Ruhr in de wintermaanden en Port Arthur
2. De verplichte tewerkstelling aan de S poorlijn Aken-Tongeren in WO1 en de verwijzing naar het boekje van dokter Nijsen. Daarin is evenwel sprake van vrijwillige tewerkstelling van ongeveer 8.000 Belgen. Na de oorlog werden vooral de Russische krijgsgevangenen aangehaald als werkkrachten, alhoewel deze maar enkele maanden met een 2.000-tal actief waren. Maar zij verdoezelden wel de actieve deelname van de plaatselijke Belgische bevolking aan de werken, zo stelt Nijsen vast. Voor jongelingen zonder werk in WO1, die al in de Ruhr gewerkt hadden, was het maar een kleine stap om aan de bouw van dit kunstwerk mee te werken, ook al diende het de oorlogsdoelstellingen in WO1 en nadien ook in WO2. Zoals in WO2 werd niet veel (meer) gepraat over de vrijwillige en meestal verplichte tewerkstelling voor de Duitsers, die in de meeste gevallen neerkwam op dwangarbeid. Jaak Nijssen haalt ook aan dat langs dit spoor de beestenwagens werden geleid die joden naar Auschwitz voerden, maar ook dat machinisten langzaam reden zodat bv voor Visé, 77 joodsje gedeporteerden konden ontsnappen. Ook de ingewikkelde dynamiek van de Overmaas, Voeren en de rest van Vlaanderen wordt in de aandacht gebracht. Meer moet het niet zijn om dit interessante en goed gedocumenteerde werkstuk, met vele foto's en plannen, onder ogen te nemen: www.npdoc.be/spoorlijn.

Deze update is ook de gelegenheid om enkele andere updates af te werken en (opnieuw) onder de aandacht te brengen. Ondermeer de interessante en noodzakelijke aanvulling van de militaire bewegingen en internering van delen van het Belgische leger in Nederland, waar Jean-Baptiste Heinig deel van uitmaakte, zie Microgeschiedenis van Berten Hedebouw Update 02/10/2017.

Heb de laatste brief van Wilhelm Heinig nog eens gelezen, toch een beklijvend document, zie Update 17/02/2018.

Wilhelm Heinig maakt ook duidelijk waar de naam 'Paula' vandaan komt, zie, z'n eerste dochter. Dat hebben we kunnen reconstrueren aan de hand van onze correspondentie met H. Hartog, zie Update 17/02/2018

Over de (wegens vrouwelijke erfgenamen niet doorgegeven) adellijke herkomst van de familie Hertogen hebben we al een uitgebreide mailing gedaan, deze is nu opgenomen op de verhalensite Hertogen-Heinig, zie: Update 16/08/2018 .

En dan is er nu het verhaal van Pa, de vader van Robert, Christiaen Hertogen en zijn werk in de Ruhr en aan de Spoorlijn Tongeren-Aken, zie Update 19/12/2008 .

Wie nog aanvullende verhalen, documenten of foto's heeft, of correctie van wat reeds gepubliceerd is graag een seintje naar jan@hertogen.be.

Mail Hubert Hedebouw: 20/12/2018: Ove de spoorweg Tongeren-Aken http://www.1914-1918.be/cheminots_bat_liege.php Uittreksel: en 1914, les liens ferroviaires entre l’Allemagne et Liège sont intenses. Il eut pu encore avoir une importante liaison supplémentaire : les Allemands tentaient depuis des années de convaincre les Belges de construire ce qui deviendra la ligne 24 reliant l’Allemagne et Anvers via Gemmenich, le viaduc de Moresnet, Fourons (le tunnel de Veurs), Visé (lien avec la ligne 40), Bassenge, Tongres (lien avec la ligne 34 Liège-Anvers) puis à travers le Limbourg. La Belgique à peine occupée, les Allemands entamèrent de suite la construction de cette ligne qu’ils réalisèrent à marche forcée en y affectant des prisonniers russes (entre 1000 et 3000 hommes, traités comme des esclaves, dont le père de l’actuel conseil communal de Liège, Raphaël Miklatski), des travailleurs allemands et des civils belges (8.000), au total 12.000 personnes encadrées par 2.000 soldats allemands. Elle fut terminée en 1918. Médecins de la Grande Guerre - Le Rôle des Cheminots dans la Bataille de Liège. - 1914-1918.be. Les civils dans la Guerre 14-18. Le Rôle des Cheminots dans la Bataille de Liège. Louis MARAITE. Aperçu du chapitre I. Le sabotage des lignes de l’Allemagne vers Liège www.1914-1918.be.

Mail Hubert Hedebouw van 20/12/2018: Hierbij dit standbeeld in Port Arthur. 1930's Russo Japanese War Navy Art Woodblock Print Postcards 30th Anniversary of the Battle of Japan Sea (Battle of Tsushima) / Art of the Statue of the War Heroes died in Port Arthur Blockade Operation (Commander Hirose Takeo & Chief Petty Officer Sugino Magoshichi)

"De wereld is klein, ook als men hem bekijkt vanuit de microgeschiedenis van bijvoorbeeld Christiaan Hertogen, grootvader van o.a. Paula Hertogen, Jan Hertogen, Kris Hertogen, Luk Hertogen, Marina Hertogen. Geboren op 23/04/82 ging Christiaan als jongeling in de wintermaanden werken in de Ruhr, de gieterijen. En als anekdote vertelde hij dan over het monument dat zij nog gegoten hebben voor Port Arthur naar aanleiding van de Russisch-Japanse oorlog. Hierbij dit standbeeld in Port Arthur. Een postzegel uitgegeven nav de 30ste verjaardag van de slag van Tsushima- admiraal Hirose Takeo.

Eigenaardig hoe sommige boeken bijblijven. Ik las in mijn jeudjaren een boek over Tsushima, uit de bibliotheek van Ruddervoorde. Hoe de tsaar zijn vloot vanuit de Baltische zee helemaal langs de Kaap van de Goede Hoop naar Port Arthur stuurde waar zij op een half uur werden gekelderd... Meer over die Russisch-Japanse oorlog die leidde tot de revolutie van 1905 http://www.prospekt-online.nl/prosabl/prospekt/artikelen2009/oorlog_mei.html"